Η πόλη της Γουμένισσας

Βρίσκεται στην καρδιά της αρχαίας Βοττιαίας, η οποία μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Μακεδονίας, το 146 π.Χ., έγινε τμήμα της ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας. Μετά τη διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η περιοχή περιήλθε στον έλεγχο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινή Αυτοκρατορία). Μετά την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους, το 1204, και μέχρι το 1224, η περιοχή ήταν μέρος του Λατινικού Βασιλείου της Θεσσαλονίκης. Το 1224 περιήλθε στον έλεγχο του ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου και επανήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1246.

Περιμετρικά της πόλης έχουν εντοπιστεί αρχαιολογικές θέσεις από την αρχαιότητα έως τη βυζαντινή περίοδο, η μελλοντική έρευνα των οποίων μπορεί να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για τη διαχρονική κατοίκηση και την ιστορία της περιοχής. Η Γουμένισσα δημιουργήθηκε περί τον 15ο αιώνα με τη συνένωση μικρών αγροκτηνοτροφικών οικισμών. Γνώρισε άνθηση από το τέλος του 17ου αιώνα και εξής και ιδιαίτερα στον 19ο αιώνα ως εμπορικό, βιοτεχνικό, γεωργικό και θρησκευτικό κέντρο. Στον Μακεδoνικό Αγώνα (1903-1908) έδρασαν στην περιοχή αξιόλογα σώματα ντόπιων οπλαρχηγών, όπως του Ιωάννη Παπαγεωργίου, των αδελφών Δογιάμα, του Ναούμη, του Σιωνίδη και του Καραϊσκάκη. Στις 23 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό και μαζί της και όλη η επαρχία της. Σήμερα είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό για τους εξαιρετικούς οίνους της, με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης, καθώς και για την πλούσια μουσική της παράδοση, τα χάλκινα της Γουμένισσας.