Ευρωπαίων πόλις

Τα αρχαιότερα λείψανα κατοίκησης της αρχαίας Ευρωπού εντοπίζονται στο κέντρο του σημερινού χωριού, και προέρχονται από προϊστορική οικιστική εγκατάσταση σε μορφή τούμπας, ενώ τα νεώτερα στην τράπεζα. Κατά την κλασική εποχή η πόλη της Ευρωπού αποτελούσε ένα από τα πλέον αναπτυγμένα πολίσματα. Για τον λόγο αυτό ο βασιλιάς της Θράκης Σιτάλκης προσπάθησε να την καταλάβει τον 5ο αι. π. Χ. Τα τεράστια πιθάρια, που αποκαλύφθηκαν σε σπίτια, μαρτυρούν την οικονομική της ευμάρεια και την αφθονία των προϊόντων της γης της. Η έρευνα των νεκροταφείων προσφέρει απτά τεκμήρια των θρησκευτικών αντιλήψεων, των ταφικών τελετουργικών πρακτικών και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της εποχής. Η αποκάλυψη μιας ελληνιστικής συστάδας τάφων, ενός μακεδονικού, ενός κιβωτιόσχημου και μιας θήκης, με χρυσά κτερίσματα μαρτυρεί την ύπαρξη εταίρων, μελών δηλαδή της μακεδονικής αριστοκρατίας, στην κοινωνία της Ευρωπού, όπως φαίνεται και από την ανακάλυψη του ταφικού τύμβου της Μεσιάς. Τα ευρήματα των απλών ρωμαϊκών κεραμοσκεπών τάφων αποδεικνύουν την ομοιογένεια των ταφικών εθίμων και πρακτικών με ολόκληρη την υπόλοιπη Μακεδονία.

Η Ευρωπός υπήρξε γενέτειρα του Σελεύκου Α΄ Νικάτορα, του σημαντικότερου των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ιδρυτή της θρυλικής δυναστείας των Σελευκιδών. Ο επισκέψιμος χώρος είναι σχεδόν σε επαφή με την τράπεζα με τα οικιστικά κατάλοιπα και περιλαμβάνει το Κέντρο Ενημέρωσης των επισκεπτών, με εποπτικό υλικό για την Ευρωπό και βίντεο για τον Σέλευκο Α΄, καθώς και τμήμα του νεκροταφείου. Στους ρωμαϊκούς και παλαιοχριστιανικούς χρόνους, η αλματώδης ανάπτυξη της πόλης είναι έκδηλη στα ταφικά της μνημεία. Από τα εντυπωσιακότερα ευρήματα είναι οι μνημειακοί καμαροσκέπαστοι υπόγειοι μονοθάλαμοι ή διθάλαμοι τάφοι με οικογενειακό χαρακτήρα. ΝΔ του λόφου της αρχαίας πόλης σώζεται υστερορωμαϊκός κλίβανος (3ος – 4ος αι. μ.Χ.) που ανασκάφηκε το 1991. Στην περιοχή αυτή, αμέσως έξω από την οχύρωση, ήταν πιθανόν εγκατεστημένα τα εργαστήρια κεραμικής. Από τον σχεδόν τετράγωνου σχήματος κλίβανο, διασώθηκε ο χώρος καύσης. Στο μέσον της ανατολικής πλευράς του ανοίγεται το στόμιο, σε συνέχεια του οποίου υπάρχει διάδρομος που διατρέχει το μέσον του χώρου καύσης. Κάθετα σε αυτόν απολήγουν οκτώ τοιχάρια, για τη στήριξη της εσχάρας. Ο κλίβανος είναι κατασκευασμένος από πλιθιά. Πάνω από το στόμιο ήταν τοποθετημένα δύο αποτροπαϊκά πήλινα ειδώλια για εκφοβισμό και αποτροπή των κακών πνευμάτων κατά την διάρκεια της όπτησης.