Βυζαντινή Κολχίδα

Ο σύγχρονος οικισμός της Κολχίδας στη δυτική όχθη του Γαλλικού ποταμού, απέχει 5 χλμ περίπου ΝΔ από την πόλη του Κιλκίς. Σε απόσταση 2 χλμ περίπου ΒΑ του χωριού σε δύο γειτονικούς λόφους, αναπτύσσεται ο αρχαιολογικός χώρος της Κολχίδας, με κατάλοιπα εκτεταμένης οικιστικής εγκατάστασης από τα παλαιοχριστιανικά μέχρι και τα μεταβυζαντινά χρόνια. Οι ανασκαφικές έρευνες στον νότιο λόφο έφεραν στο φως σύνθετη οχυρωμένη εγκατάσταση των παλαιοχριστιανικών χρόνων, με διαδοχικές οικοδομικές φάσεις, που τεκμηριώνουν διάρκεια ζωής από τον 4ο έως και τον 7ο αιώνα. Το συγκρότημα περιλαμβάνει μία τρίκλιτη κοιμητηριακή βασιλική του 4ου αιώνα, η οποία στην ιουστινιάνεια περίοδο τριπλασιάστηκε σε μέγεθος και πλαισιώθηκε από εργαστήρια, αποθηκευτικούς και άλλους χώρους.

Τον 10ο αιώνα (;), σε τμήμα του κεντρικού κλίτους της ιδρύθηκε μικρός μονόχωρος ναΐσκος, στον οποίο διακρίνονται υπολείμματα τοιχογραφιών του δεύτερου μισού του 12ου αιώνα. Στα ΝΑ του συγκροτήματος ανασκάφηκε νεκροταφείο. Στον βόρειο λόφο, αυτόν της Ζωοδόχου Πηγής, αποκαλύφθηκε πλήρως τρίκλιτη βασιλική, που χρονολογείται από τα μέσα του 6ου έως τα μέσα του 7ου αιώνα. Στους πρόποδές του υπάρχει σπηλαιώδης εκκλησία με τοιχογραφίες της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου, των οποίων η τέχνη και η θεματική συνδέονται με τη γειτονική Θεσσαλονίκη. Η παλαιότερη άποψη των ερευνητών ταύτιζε τον αρχαιολογικό χώρο με τον ρωμαϊκό σταθμό Gal(l)icum, ο οποίος υποκρύπτεται στην ονομασία “Καλικός”, που έφερε η άπαξ αναφερόμενη ομώνυμη έδρα επισκοπής κατά τον 7ο αιώνα. Η Κολχίδα επιβίωσε ως οικισμός και στη μεταβυζαντινή περίοδο.